Słup z prądem na działce

Na wstępie pragnę wskazać, iż podstawą niniejsze odpowiedzi będą przepisy Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.). W sprawie istnieje kilka rozwiązań prawnych opisanej przez Pana sytuacji, które zostaną opisane poniżej.

Jednakże w pierwszej kolejności uważam, iż powinien Pan podjąć swoiste negocjacje z zakładem energetycznym (przedsiębiorstwem przesyłowym), który jest właścicielem linii przesyłowej w celu zawarcia umowy na warunkach wspólnie wynegocjowanych.

W tym celu należy skierować pismo do właściwego zakładu, przedstawiając Pańską ofertę rozwiązania owej sytuacji. Oczywiście, tutaj już Pan będzie decydował, na jakie ustępstwa jest Pan ewentualnie gotów, a na jakie nie. Ja ze swojej strony mogę jedynie wskazać na kilka możliwych rozwiązań. Może Pan zaproponować, że zakład przesunie słup (poza granice nieruchomości lub z powrotem do granicy nieruchomości) i będzie zobowiązany do zapłaty określonej przez Pana kwoty odszkodowania, jednakże pomniejszonej w odpowiednim procencie od tego, co mógłby Pan żądać, lub zakład przesunie słup w inne miejsce, np. całkowicie poza granice nieruchomości, a Pan odstąpi od żądania zapłaty odszkodowania.

Może Pan również złożyć zakładowi ofertę zawarcia umowy ustanowienia służebności przesyłu za ustalonym przez strony wynagrodzeniem, o czym poniżej.

Podstawę powyższego znajdziemy w art. 3051 K.c., który stanowi, że „nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu)”. Urządzeniami, o których mowa w art. 49 § 1 K.c. będą urządzenia służące do: doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne, które nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Linia przesyłowa energii elektrycznej oraz słup stanowią urządzenia służące do przesyłu energii elektrycznej, nie należą do części składowych nieruchomości i wchodzą w skład przedsiębiorstwa przesyłowego.

Zatem jeżeli ze strony zakładu będzie wola porozumienia, może uda się Panu uniknąć procesu i związanych z tym kosztów, nie wspominając już o czasie trwania tego typu sprawy.

Natomiast jeżeli zakład nie wyrazi chęci porozumienia, pozostaje Panu skierowanie sprawy na drogę sądową.

Jeżeli będzie Pan żądał usunięcia słupa z nieruchomości stanowiącej Pańską nieruchomość, wtedy, oczywiście w sytuacji braku porozumienia z zakładem energetycznym, musi Pan złożyć w sądzie właściwym dla położenia nieruchomości pozew o przywrócenie stanu zgodnego z prawem przez zobowiązanie naruszyciela do usunięcia tego ograniczenia, tj. usunięcia słupa bezprawnie znajdującego się na Pana nieruchomości.

Podstawę powyższego będzie stanowił art. 222 § 2 K.c., który stanowi: „przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń”.

Ewidentnie w opisanym przez Pana stanie faktycznym mamy do czynienia z naruszenie własności przez zakład energetyczny, zatem w tym zakresie Pana żądanie będzie w pełni zasadne, natomiast odmiennie wygląda sytuacja co do wynagrodzenia (odszkodowania) za korzystanie z przedmiotowej nieruchomości.

Proszę pamiętać, iż Pana mama wyraziła zgodę na ustawienie słupa częściowo na jej nieruchomości – w granicy, która w chwili wyrażania zgody i ustawienia słupa była obiektywnie granicą Pańskiej i sąsiedniej nieruchomości. W związku z czym zakład energetyczny był w owym czasie w dobrej wierze, korzystał z Pańskiej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu w dobrej wierze, bo za zgodą właściciela.

Powyższe znajduje podstawę w art. 352 K.c.:

„§ 1. Kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.

§ 2. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy”.

W związku z tym do przedsiębiorstwa przesyłowego stosuje się normy prawne tak jak do posiadacza, a w tym konkretnym przypadku posiadacza w dobrej wierze.

Do rozliczeń związanych z korzystaniem z nieruchomości przez posiadacza służebności w dobrej wierze stosuje się odpowiednio art. 224 K.c., który ma następująca treść:

„§ 1. Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

§ 2. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył”.

Z przytoczonego powyżej przepisu wynika, iż posiadacz w dobrej wierze do momentu, kiedy dowiedział się o wytoczonym przeciwko niemu powództwu nie jest zobowiązany za wynagradzania za korzystanie z rzeczy (nieruchomości), natomiast od momentu, kiedy dowiedział się o wytoczonym powództwie, jest już zobowiązany.

W opisanej przez Pana sytuacji przedsiębiorstwo przesyłowe jest w dobre wierze, gdyż weszło w posiadanie za zgodą właściciela i moim zdaniem nawet ponowne ustalenie granicy nie zmienia tego faktu, chyba że po roku 2003 zakład energetyczny dowiedział się o zmianie przebiegu granicy w jakikolwiek sposób, który Pan jest w stanie wykazać, gdyż ciężar udowodnienia zmiany kwalifikacji posiadania z dobrej wiary na złą wiarę spoczywa na powodzie.

Tym samym od momentu, w którym posiadacz w dobrej wierze dowiedział się, iż jego posiadanie nie jest zgodne z wcześniejszymi ustaleniami (zgoda Pana mamy), od tej chwili należy poczytywać, że jest on posiadaczem w złej wierze, do którego znajdą zastosowanie normy zawarte w art. 225 K.c. o następującej treści: obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Najistotniejsze, co z powyższego wynika, to fakt, że taki posiadacz w złej wierze jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie przez cały okres posiadania w złej wierze. Zatem jeżeli poinformował Pan zakład energetyczny o zmianie przebiegu granicy, to od tej chwili zakład jest w złej wierze, a Panu należy się wynagrodzenie za korzystanie, ale de iure (z łac. prawnie) stanowiące odszkodowanie za okres 10 lat wstecz.

Odszkodowanie za korzystanie z nieruchomości stanowi równowartość miesięcznego czynszu pomnożonego przez ilość miesięcy, za które chce Pan żądać odszkodowania, jednak nie dalej niż za okres od 2006 r., gdyż dopiero wtedy w wyniku ustalania granicy dowiedział się Pan o niewłaściwym ustanowieniu słupa i od tej chwili słup zgodnie z danymi geodezyjnymi był w całości na Pańskiej nieruchomości.

Może Pan również łącznie w jednym procesie dochodzić roszczeń opisanych powyżej, tj. z art. 222 § 2 K.c. oraz art. 224 lub 225 K.c. (por. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 czerwca 2005 r., sygn. akt III CK 685/2004: „Władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego gazociąg odpowiada faktycznemu władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 K.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 § 2 – art. 225 K.c.”).

Ocena zasadności roszczeń uzupełniających nie może być uzależniana od wystąpienia szkody. Wyłącznym źródłem i przyczyną roszczeń wynikających z przepisów art. 224–225 K.c. jest jedynie samoistne posiadanie cudzej rzeczy, które nie jest tożsame tylko z pozbawieniem właściciela wszystkich elementów faktycznego władztwa nad rzeczą, ale może także polegać na takim korzystaniu z rzeczy przez niewłaściciela, które narusza prawo własności w inny sposób, aniżeli w sposób pozbawiający właściciela faktycznego władztwa.

Roszczenia uzupełniające mogą być dochodzone zarówno łącznie z roszczeniem negatoryjnym, jak i niezależnie od takiego roszczenia.

Natomiast co do ewentualnego ustanowienia służebności na Pana nieruchomości zastosowanie znajdą art. 285–295 K.c. oraz przepisy zawarte w art. 305¹–305⁴ K.c.

Podstawę do sądowego ustanowienia służebności stanowi art. 305² § 1 i 2 K.c.:

„§1. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

§ 2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu”.

Zatem może się Pan zwrócić również do sądu z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem, równocześnie żądając odszkodowania na zasadach opisanych powyżej.

Pewnym zagrożeniem dla Pana roszczenia może być instytucja zasiedzenia służebności, istnieje taka możliwość na mocy art. 292 K.c., który stanowi, że „służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiedni”.

W przedmiotowej sprawie takie zasiedzenie byłoby możliwe w sytuacji, gdyby korzystanie z urządzenia (linii ) trwało nieprzerwanie przez 20 lat, w związku z wybudowaniem słupa i linii za zgodą właściciela. W chwili budowy przedsiębiorstwo przesyłowe było w dobrej wierze.

Ewentualne stwierdzenie zasiedzenia polegałoby właśnie na powstaniu służebności przesyłu z mocy prawa. Taka służebność powoduje, iż przedsiębiorstwo przesyłowe jest uprawnione do korzystania z przedmiotowej linii (słupa) z mocy samego prawa, oczywiście po stwierdzeniu powyższego postanowieniem sądu.

Oczywiście również w tej sytuacji będzie przysługiwać Panu wynagrodzenie za korzystanie ze służebności. Z opisanej przez Pana sytuacji, moim zdaniem nie ma możliwości zasiedzenia służebności w związku ze zmianą położenia słupa w wyniku ponownego pomiaru granic w 2006 r., czynność ta przerwała bieg zasiedzenia.

Proszę również mieć na uwadze, że ustanowiona służebność powinna w możliwie najmniejszym stopniu stanowić uciążliwość dla nieruchomości obciążonej. Zatem możliwe jest również po jej ustanowieniu wystąpienie na drogę postępowania sądowego w celu zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności. Realizacji tej zasady służy art. 291 K.c., który dotyczy zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności gruntowej z ważnej potrzeby gospodarczej po stronie nieruchomości obciążonej, na żądanie jej właściciela.

Powyższa norma prawna poprzez treść art. 305⁴ K.c. ma także odpowiednie zastosowanie do służebności przesyłu.

Art. 291 K.c. stanowi: „jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej”.

Takie roszczenie jest dopuszczalne dopiero, gdy służebność powstała w drodze czynności prawnej lub w wyniku orzeczenia (postanowienia) sądu.

Art. 3054 K.c. stanowi, iż „do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych”.

Należy również pamiętać, że nawet gdyby sąd na mocy wyroku ustanowił służebność lub też stwierdził, iż została ona zasiedziana, to w takiej sytuacji należy się wynagrodzenie dla właściciela nieruchomości za ustanowienie służebności na jego nieruchomości.

Reasumując, może Pan podejmować wobec przedsiębiorstwa przesyłowego wskazane powyżej działania, oczywiście warto rozpocząć od złożenia wniosku (oferty) zawarcia stosownego porozumienia, natomiast dopiero w sytuacji niepowodzenia tego kroku będzie można zdecydować się na skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼