Słup elektryczny od ponad 30 lat na działce, czy wystąpić o zapłatę?

• Data: 2023-11-21 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion

Słup elektryczny na prywatnej działce to temat, który może budzić pytań, szczególnie gdy chodzi o ochronę prawa własności oraz możliwość uzyskania odszkodowania. W artykule przybliżamy zagadnienia prawne związane z obecnością infrastruktury energetycznej na prywatnym gruncie. Przedstawiamy również praktyczne kroki, które można podjąć w celu rozwiązania ewentualnych problemów związanych z posiadaniem takiej instalacji na swojej nieruchomości. Czy właściciel działki ma prawo do wynagrodzenia za użytkowanie swojego gruntu przez przedsiębiorstwo energetyczne? Jakie są możliwości i ograniczenia prawne w tej kwestii? Omówimy te zagadnienia na przykładzie sprawy pani Laury. Zapraszamy do lektury!

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Słup elektryczny od ponad 30 lat na działce, czy wystąpić o zapłatę?

Pani Laura od 8 lat posiada działkę budowlaną, która została „odrolniona” 15 lat wcześniej. Od ponad 30 lat stoi na niej słup elektryczny, ale pani Laura nie wie, czy ktokolwiek zezwolił na jego budowę, gdyż jej rodzice, którzy 30 lat temu kupili tę działkę, twierdzą, że słup już wtedy tam stał. Pani Laura chciałaby wiedzieć, czy jest szansa na przestawienie słupa. Oraz czy należy jej się jakieś odszkodowanie, zapłata za użytkowanie należącego do niej gruntu. I do kogo ewentualnie powinna kierować takie roszczenia.

Słup energetyczny na prywatnej działce

Zaczynając od końca: Słupów z działki zasadniczo nigdy się nie usuwa, bo stoi temu na przeszkodzie interes społeczno-gospodarczy wielu domostw, które są zasilane z danej linii elektrycznej. A jeśli taki stan istnieje od 30 lat, jak podaje pani Laura, to prawdopodobnie przedsiębiorstwo przesyłowe wniesie o zasiedzenie służebności przesyłu i stan pozostanie niezmieniony, ale ona sama będzie „lżejsza” o pewne opłaty sądowe. Warto jednak sprawdzić, jaki jest stan prawny urządzenia usytuowanego na działce.

Proponowałabym więc pani Laurze zacząć od pisma do zakładu energetycznego z żądaniem przedstawienia dokumentów na okoliczność posadowienia słupa na jej działce.

„Na podstawie art. 292 k.c. dopuszczalne jest zasiedzenie służebności linii energetycznej (wyrok SN z dnia 11 marca 2005r., II CK 489/04, LEX nr 301735). Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia (post. S.N. z dnia 17 grudnia 2008r., I CSK 171/08, OSNC 2010, nr 1, poz. 15).

Zobacz też: Kupiłem działkę ze słupem energetycznym

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Nabycie przez zasiedzenie służebności przesyłu

Dopuszczalność nabycia przez zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu unormowanej w art. 3051 – 3054 K.c. nie budzi wątpliwości w świetle orzecznictwa Sądu. Korzystanie przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej, prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej przed dniem 1 lutego 1989 r., stanowiło podstawę do nabycia tej służebności przez Skarb Państwa. Jeszcze przed wprowadzeniem służebności przesyłu w 2008 r. zakłady przesyłowe mogły nabyć przez zasiedzenie prawo do korzystania z cudzej działki. Okres posadowienia instalacji przed 2008 r. dolicza się do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności (uchwała SN z dnia 22 maja 2013 r., 111 CZP 18/13, „Rzeczpospolita” PCD 2013/119/2).

Przedmiotowe linie w niniejszej sprawie są elementem majątku zarządzanym przez poprzedników prawnych zakładu energetycznego, zaś własność tych urządzeń należała najpierw do Skarbu Państwa., zgodnie z obowiązującą w prawie cywilnym do dnia 1 lutego 1989 r. koncepcją jedności własności państwowej zakładającej, że własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługuje niepodzielnie Państwu. Następnie do przedsiębiorstwa państwowego, a następnie do powstałych w wyniku jego przekształcenia spółek prawa handlowego. (…)

Zgodnie z art. 292 K.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Rozstrzygnięcia w pierwszej kolejności wymagało zatem czy Zakład i jego poprzednicy prawni korzystali z trwałego i widocznego urządzenia na nieruchomości.”

Warto tu przytoczyć pogląd Sądu Najwyższego, który kilkukrotnie wypowiedział się za możliwością ustalenia nabycia prawa przez zasiedzenie w innym postępowaniu aniżeli w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia, jak i o możliwości nabycia w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa, w szczególności również przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu, co nastąpiło na podstawie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 3 sierpnia 2008 r.

„Dopuszczalność nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, a także samej służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo przesyłowe została potwierdzona w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por. uchwała z dnia 17.01.2003 r., III CZP 79/02, OSNC z 2003 r., nr 11, poz. 142, wyrok z 31.05.2006 r., IV CKS 149/05, LEX nr 258681, postanowienie z dnia 8.09.2006 r., II CSK 112/06, LEX nr 193240, postanowienie z dnia 4 października 2006 r., II CSK 119/06, LEX nr 196515, uchwała z 7.10.2008 r., III CZP 89/09, LEX nr 458125, postanowienie z 5.06.2009 r., I CSK 495/08, LEX nr 511975) i w doktrynie. (…)

Przeczytaj też: Postawienie słupa energetycznego na działce

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Posiadanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe urządzeń elektrycznych na cudzym gruncie

Nie ulega wątpliwości, że początek biegu terminu zasiedzenia datuje się na okres, kiedy to przedsiębiorstwo państwowe objęło w posiadanie urządzenia przesyłowe, a tym samym i nieruchomość poprzedników prawnych wnioskodawców w zakresie, w jakim urządzenia te tam przebiegały. Posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, jest posiadaniem w rozumieniu art. 352 K.c. i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu (art. 292 K.c. w zw. z art. 172 K.c.). (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., V CSK 502/10 , LEX nr 1096048). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednak, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może natomiast do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w stosunku do Skarbu Państwa w rozumieniu art. 338 K.c. co uniemożliwiało im, podobnie jak w przypadku art. 128 K.c. nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych. Dopiero wprowadzenie zmian do Kodeksu cywilnego stworzyło z dniem 1 lutego 1989 roku dla państwowych osób prawnych, a takimi były przedsiębiorstwa państwowe, możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., V CSK 502/10 , LEX nr 1096048, z dnia 25 stycznia 2006 r. I CSK 11/2005 Monitor Prawniczy 2006/24 str. 1341, z dnia 10 kwietnia 2008 r. IV CSK 21/2008 LexPolonica nr 1879481, z dnia 17 grudnia 2008 r. I CSK 171/2008 OSNC 2010/1 poz. 15 i z dnia 17 grudnia 2010 r. III CZP 108/2010 LexPolonica nr 2427699 oraz wyroki z dnia 8 czerwca 2005 r. V CSK 680/2004 i z 31 maja 2006 r. IV CSK 149/2005 LexPolonica nr 409449). Powyższe oznacza, że w okresie sprzed daty 1 lutego 1989 roku, kiedy obowiązywał art. 128 K.c. wyrażający zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, to Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe był posiadaczem urządzeń przesyłowych i cudzej nieruchomości, na której je posadowiono.

Zgodnie z art. 176 § 1 K.c. przedsiębiorca energetyczny może doliczyć do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa (jako poprzednika w posiadaniu), o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa. Wymaga ponownego podkreślenia, iż nie chodzi o wykazanie, iż uczestnik jako spółka jest następcą prawnym swojego poprzednika – przedsiębiorstwa państwowego, jak przyjął to bezkrytycznie Sąd I instancji, lecz o wykazanie przeniesienia posiadania służebności przesyłu przez Skarb Państwa na poprzednika prawnego uczestnika (por. analogicznie uzasadnienie wyroku SN z 25 kwietnia 2014r. II CSK 433/13 ). Przeniesienie posiadania służebności przesyłu zgodnie z art. 352§ 2 K.c. może nastąpić w sposób określony w art. 348-351 K.c. W toku procesu zabrakło jakichkolwiek dowodów wskazujących na taki sposób przeniesienia posiadania służebności” [z postanowienia Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 2015-02-05, II Ca 800/14].

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Jak uregulować kwestię słupa elektrycznego na prywatnej nieruchomości

Napisałam na wstępie, że pani Laura najpierw powinna wystąpić z zapytaniem do zakładu energetycznego, na podstawie jakiego tytułu prawnego dysponują jej nieruchomością. Bowiem trzeba brać pod uwagę i taki wariant, że nieruchomość mogła być wywłaszczona na mocy nieobowiązującej już ustawy.

Art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Zgodnie z treścią tej decyzji, Zakłady Energetyczne uzyskiwały zezwolenie na wybudowanie linii na nieruchomościach stanowiących własność obywateli [tak wypowiedział się Sąd Najwyższy – II CZP 87/13, uchwała 7 sędziów z 8 kwietnia 2014 r.

Warto więc zacząć od pisma do zakładu, aby wybadać, czy posiadają rzeczoną decyzję. Dopiero potem ewentualnie wysuwać roszczenia.

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu pod słupem energetycznym

Jeśli nie ma podstaw do zasiedzenia, oczywiście można dochodzić odszkodowania za bezumowne korzystanie za 10 lat wstecz.

Odszkodowanie to odpowiada wartości czynszu, jaki pani Laura otrzymałaby wydzierżawiając grunt pod słupem, wkoło niego i w promieniu 7 m od zakopanej linii. Będzie to pas gruntu plus droga dojazdowa do słupa i linii.

W świetle art. 305¹ K.c. i art. 305² K.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Jeżeli przedsiębiorca zaś odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu ustala sąd z reguły przy pomocy biegłego, kierując się rodzajem urządzeń i związanym z nim sposobem korzystania z nieruchomości przez uprawnionego oraz wpływem, jaki mają te urządzania na ograniczenie wykonywania prawa własności nieruchomości. Wynagrodzenie to co do zasady powinno mieć charakter świadczenia jednorazowego, choć dopuszcza się również postać świadczeń okresowych. Nie ma żadnych ustawowych wskazówek, jak określić wysokość tego wynagrodzenia. Wydaje się, że można tu per analogiam sięgnąć do niektórych wypowiedzi doktryny dotyczących wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości obciążonej za ustanowienie służebności drogi koniecznej. Generalnie wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinno być ustalone na podstawie cen rynkowych, a jako kryteria pomocnicze należy wziąć pod uwagę: zwiększenie wartości przedsiębiorstwa, którego składnikiem stała się służebność (zob. art. 551 pkt 3 K.c.), ewentualne obniżenie wartości nieruchomości obciążonej, straty poniesione przez właściciela nieruchomości obciążonej, np. w postaci utraty pożytków z zajętego pod urządzenia przesyłowe pasa gruntu. Wysokość tego wynagrodzenia powinien ustalać każdorazowo biegły sądowy (zob. wyrok NSA z dnia 8 listopada 2001 r., I SA 834/00, opubl. Legalis). Sąd, ustanawiając służebność przesyłu, orzeka o tym wynagrodzeniu z urzędu, niezależnie od wniosku właściciela nieruchomości służebnej, chyba że uprawniony zrzekł się wynagrodzenia. Roszczenie o wynagrodzenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia ustanowienia służebności (art. 118 K.c.). Jeżeli ustanowienie służebności nastąpiło w orzeczeniu sądowym, termin biegnie od daty uprawomocnienia się tego orzeczenia (Komentarz do prawa cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. G. Rudnicki, wydanie 9, Warszawa 2008 r., Lexis Nexis, str. 571 oraz Komentarz do art. 305² kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), [w:] A. Kidyba (red.), K.A. Dadańska, T.A. Filipiak, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, LEX, 2009).

Kwota wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu

Kwota wynagrodzenia zależy od powierzchni zajętej przez przedsiębiorstwo oraz wartości prawa własności – ceny rynkowej gruntu.
Ustalenie ceny – ze względu na zasadę swobody umów – generalnie powinno być sprawą stron umowy i następować za ich zgodą. Istnieją jednak od tej zasady wyjątki. Przykładowo można wskazać na przypadek ustalenia ceny mającej na celu obejście prawa (art. 58 § 1 K.c.), wyzysku (art. 388 K.c.) lub ukrycia innej czynności prawnej (art. 83 § 1 K.c.).

Wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu jest ceną za prawo korzystania z nieruchomości obciążonej, a nie odszkodowaniem. Może ono mieć charakter świadczenia pieniężnego lub świadczenia w naturze – w obu przypadkach także okresowego.

W wyroku z dnia 14 listopada 2013 roku (II CSK 69/2013) Sąd Najwyższy orzekł o zakresie, w jakim przedsiębiorca odpowiada finansowo za ustanowioną na cudzej działce strefę ochronną dla urządzeń przesyłowych. Sąd uznał, że przedsiębiorcy, którzy korzystają z pasa ochronnego pod swoje urządzenia, zobowiązani będą do zapłaty nie tylko za część pasa ochronnego, z którego rzeczywiście korzystają, ale również za tę cześć, której właściciel nieruchomości faktycznie nie może zagospodarować.

Pani Laura powinna zatem skierować wspomniany wniosek (pismo) do zakładu energetycznego obsługującego teren jej nieruchomości, a następnie przeanalizować całą sytuację i zasadność roszczeń wobec tegoż przedsiębiorstwa.

Przykłady

W kontekście artykułu dotyczącego słupów elektrycznych na prywatnych działkach, istotne jest przyjrzenie się realnym sytuacjom, które właściciele nieruchomości mogą napotkać. Poniżej przedstawiam trzy przykłady z życia wzięte, które ilustrują różnorodność problemów oraz możliwe do podjęcia działania w takich sytuacjach.

Przykłady z życia wzięte

Sprawa pana Kowalskiego. Na nowozakupionej działce pana Kowalskiego stoi słup energetyczny. Od poprzedniego właściciela pan Kowalski nie uzyskał żadnych informacji o urządzeniu. Nie posiadał żadnych dokumentów potwierdzających umowę między którymś z poprzednich właścicieli a zakładem energetycznym. Wobec tego pan Kowalski postanowił skontaktować się z lokalnym dostawcą energii, aby jego pisemnie zapytać, na jakiej podstawie korzystają z tego gruntu oraz ewentualnie wybadać możliwość otrzymania wynagrodzenia za użytkowanie gruntu.


 

Działka pani Nowak. Pani Nowak odziedziczyła działkę po rodzicach. Znalazła w domowych dokumentach umowę dzierżawy gruntu pod słup energetyczny, jednak umowa ta wygasła kilka lat temu. Postanowiła renegocjować z przedsiębiorstwem przesyłowym warunki dzierżawy, mając na uwadze aktualne stawki rynkowe oraz prawną ochronę swoich interesów.

 

Zakup ziemi przez Państwa Jabłońskich. Państwo Jabłońscy zakupili niedużą działkę z zamiarem budowy domu, nie zdając sobie sprawy, że słup elektryczny znajduje się w granicach ich własności. Po konsultacji z prawnikiem i zakładem energetycznym zdecydowali się na wniosek o przeniesienie słupa, aby umożliwić budowę bez przeszkód. W związku z długim okresem oczekiwania na zmianę lokalizacji słupa rozważali tymczasowe rozwiązania, takie jak zmiana planu budowy.


 

Przedstawione przykłady pokazują, że właściciele działek mogą mieć różne doświadczenia i problemy związane ze słupami elektrycznymi na ich terenie. Kluczowe jest przeanalizowanie każdej konkretnej sytuacji, w tym weryfikacja stanu prawnego, negocjacji umów z zakładem energetycznym. W każdym przypadku warto skorzystać z porady prawnika, aby lepiej zrozumieć swoje prawa i możliwości działania.

Podsumowanie

Artykuł ten rzuca światło na złożoną problematykę urządzeń przesyłowych na prywatnych działkach. Podkreśla znaczenie zrozumienia aspektów prawnych i możliwości negocjacji z przedsiębiorstwami przesyłowymi, jednocześnie oferując praktyczne wskazówki dla właścicieli gruntów. Przykłady z życia wzięte dodatkowo ilustrują, jak różnorodne mogą być sytuacje związane z obecnością infrastruktury energetycznej na prywatnej własności, podkreślając potrzebę indywidualnego podejścia do każdego przypadku.

Oferta porad prawnych

Czy masz problem związany ze urządzeniem przesyłowym (słupem elektrycznym, wodociągiem itp.) na Twojej działce? Skontaktuj się z nami! Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w przygotowaniu pism, aby skutecznie rozwiązać Twój problem związany z korzystaniem z Twojej nieruchomości. Zapraszamy do kontaktu poprzez formularz umieszczony pod tekstem.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

Izabela Nowacka-Marzeion

O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion

Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.



Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

spadek.info

odpowiedziprawne.pl

prawo-budowlane.info

spolkowy.pl

prawo-cywilne.info

poradapodatkowa.pl

Szukamy prawnika »