Sąsiad utrudnia korzystanie z drogi służebnej - co zrobić?

Ochrona prawna służebności drogi dojazdowej

Każda służebność, a zatem i służebność drogi koniecznej, podlega ochronie prawnej. Osoba, której dana służebność przysługuje, może na drodze sądowej zmusić osobę, która narusza jej prawo, do jego poszanowania. Ochrona służebności ma bardzo szeroki aspekt. Co istotne, osoba, której służebność przysługuje, może dochodzić ochrony swojej służebności, nie tylko w stosunku do właściciela nieruchomości obciążonej, ale i również w stosunku do każdej osoby, która narusza przysługujące jej prawo.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym do ochrony prawnej służebności drogi koniecznej stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie prawa własności, tj. petytoryjna ochrona służebności, jak i przepisy o ochronie posiadania rzeczy tj. posesoryjna ochrona służebności. Naruszenia uprawnień właściciela nieruchomości władnącej – czyli nieruchomości, na rzecz której ustanawia się służebność gruntową – mogą mieć różne postaci.

Zobacz też: Utrudnianie dojazdu do posesji

Zakłócanie korzystania z drogi dojazdowej

W Pana przypadku bez wątpienia mamy do czynienia z sytuacją, w której właściciele nieruchomość obciążonej, tj. Pana sąsiedzi, zakłócają korzystanie Panu z drogi koniecznej, zawężając jej szerokość.

Zgodnie z treścią art. 222 § 2 Kodeksu cywilnego „przeciwko osobie, która narusza w inny sposób niż przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, właścicielowi przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń”. Z przytoczonego przepisu wynika, że może się Pan domagać od właściciela nieruchomości obciążonej usunięcia przeszkód utrudniających korzystanie z drogi koniecznej oraz żądać zakazania dalszych naruszeń prawa wynikającego z treści służebności.

Do ochrony posiadania służebności stosuje się także odpowiednio z uwzględnieniem istoty prawa służebności, przepisy art. 323–344 Kodeksu cywilnego o posiadaniu rzeczy, ponieważ osoba, która faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie treści prawa służebności, jest posiadaczem tejże służebności. Wobec tego posiadaczowi przysługuje prawo do ochrony własnej posiadania, która może mieć charakter obrony koniecznej lub dozwolonej samopomocy bądź też ochrony sądowej, przy czym ochrona własna posiadania ma charakter wyjątkowy.

Przeczytaj również: Służebność drogi problemy

Zastosowanie samopomocy – egzekwowanie szerokości drogi dojazdowej

Odnośnie ochrony własnej, w kwestii wyjaśnienia chciałabym wspomnieć, że dozwolona samopomoc może być zastosowana wyłącznie, jeżeli naruszenia posiadania zostało już dokonane. Celem zastosowania samopomocy jest przywrócenie poprzedniego stanu posiadania, poprzez zachowanie własne posiadacza. Skorzystanie z samopomocy dopuszczalne jest wyłącznie niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania. Nie wolno jednak stosować w tym wypadku przemocy wobec osób. Pod pojęciem samowolnego naruszenia posiadania w odniesieniu do nieruchomości (do tej kategorii należą służebności), należy rozumieć wszelkie postaci naruszenia, tj. zarówno pozbawienie posiadania, jak i jego zakłócenie. W ramach samopomocy posiadacz służebności drogi koniecznej może na przykład usunąć z drogi specjalnie pozostawione na niej kamienie, które uniemożliwiają mu przejazd drogą konieczną.

Zobacz również: Uszkodzenie drogi prywatnej

Skorzystanie z ochrony sądowej

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego posiadacz w razie naruszenia jego posiadania, może skorzystać również z ochrony sądowej. Ochrona taka jest udzielona, ponieważ środki obrony własnej, tj. samopomoc i obrona konieczna, nie zawsze mogą być zastosowane. Przybiera ona postać dwóch powództw, a mianowicie: roszczenia o ochronę utraconego posiadania oraz roszczenia o ochronę zakłóconego posiadania. Roszczenia te przysługują wyłącznie posiadaczowi samoistnemu i zależnemu. Mają one na celu przywrócenie władztwa faktycznego nad rzeczą, w takim zakresie, w jakim posiadacz władał nią przed dokonaniem naruszenia. Mogą być dochodzone wyłącznie w terminie jednego roku od naruszenia posiadania, a przekroczenie tego terminu powoduje wygaśnięcie roszczenia. Termin ten liczy się od zdarzenia będącego przyczyną utraty posiadania bądź od każdego działania będącego zakłóceniem posiadania oddzielnie, jeżeli natomiast pomiędzy poszczególnymi działaniami zakłócającymi posiadanie istnieje ścisły związek, wówczas bieg rocznego terminu do wniesienia powództwa rozpoczyna się od ostatniego zdarzenia będącego przyczyną naruszenia posiadania. Przesłanką wniesienia do sądu obydwu roszczeń jest samowolne naruszenie posiadania. 

Warto dodać, że skoro działania Pana sąsiadów są sprzeczne z prawem, to oprócz wyżej wskazanych roszczeń może się Pan również domagać naprawienia szkody na zasadach ogólnych na podstawie art. 415 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Wobec tego, jeżeli wskutek tych wszystkich utrudnień w korzystaniu z przysługującej Panu służebności poniesie Pan jakąkolwiek szkodę, przykładowo uszkodzeniu ulegnie Pana samochód, to będzie mógł Pan żądać od sąsiada zwrotu poniesionych kosztów jego naprawy.

Wywłaszczenie drogi dojazdowej przez gminę

Ustosunkowując się do Pana pytania, czy jest możliwość wywłaszczenia części gruntu przez gminę, aby umożliwić Panu dojazd do drogi publicznej, należałoby w pierwszej kolejności wskazać, iż zgodnie z art. 112 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami wywłaszczenie polega na pozbawieniu lub graniczeniu prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości w drodze decyzji administracyjnej, co może nastąpić wyłącznie na cele publiczne. Przepis art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami zawiera katalog celów publicznych, są to: między innymi wydzielanie gruntów pod drogi publiczne, wodne, linie kolejowe, budowę lotnisk itp.

Z powyższego wynika, że wywłaszczenie nie jest możliwe, gdy nieruchomość będąca przedmiotem wywłaszczenia służyć będzie celom prywatnym. Przekładając to na grunt Pana sprawy, takie wywłaszczenie sąsiadów, by zapewnić Panu dogodny dojazd do nieruchomości, zaspokajałoby jedynie Pana interes prywatny. Tym bardziej, że ma Pan możliwość dojazdu do nieruchomości, bowiem została ustanowiona na Pana rzecz służebność drogi koniecznej.

Mając na względzie powyższe, obecnie najlepszym rozwiązaniem wydaje się wystosowanie do Pana sąsiadów wezwania do zaprzestania naruszeń wraz z zastrzeżeniem, że w przypadku niezastosowania się do żądania, sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania sądowego, co narazi ich na poniesienie dodatkowych kosztów związanych z takim postępowaniem.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.