Przepisanie domu za dożywocie i spłata rodzeństwa

Przepisanie domu na jedną z córek z zastrzeżeniem spłaty na rzecz drugiej

W pierwszej kolejności chciałbym odnieść się do zagadnienia kwoty podanej przez Panią – 30 000 zł. Zasadniczo w Pani sytuacji nalegałbym na dokonanie wyceny nieruchomości przez rzeczoznawcę majątkowego – gdyż nieznana jest Pani wartość domu.

Sprawa ma związek niewątpliwie z ewentualnym przyszłym Pani statusem jako spadkobiercy po ojcu. Zgodnie z Kodeksem cywilnym:

„Art. 926. § 1. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.

§ 2. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

§ 3. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

art. 927. § 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.

art. 931. § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku”.

Zbycie przez Pani ojca (w drodze sprzedaży czy też darowizny) domu na rzecz Pani siostry, bo tak należy rozumieć w sensie prawnym użyty przez Panią zwrot „przepisanie na siostrę”, wywoła skutek przewidziany w jeszcze innym przepisie prawa cywilnego, mianowicie

art. 1039 § 1: „jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia”.

Zobacz też: Umowa dożywocia a zachowek dla rodzeństwa

Warunki lub zastrzeżenia w umowie przeniesienia własności nieruchomości

Jednakże pamiętać należy, że czynność zbycia domu na rzecz Pani siostry odbywa się za życia obojga stron tej umowy i w ramach swobody umów – strony są wolne, jeśli chodzi o regulowanie treści tejże umowy. Pamiętać należy również, że przeniesienie własności nieruchomości nie może nastąpić z zastrzeżeniem warunku (tj. np. pod warunkiem, że siostra Panią spłaci) – notariusz sporządzający umowę powinien odmówić wpisania takiego zastrzeżenia do umowy pomiędzy Pani ojcem a siostrą.

Wspomnieć należy również o pewnej instytucji związanej z umowa darowizny – mianowicie o poleceniu. Otóż Pani ojciec jako darczyńca mógłby obciążyć Pani siostrę obowiązkiem spełnienia oznaczonego świadczenia, nie czyniąc jednak Pani wierzycielem. Ta instytucja jest określana mianem polecenia. Nieczynienie wierzycielem, o którym mowa w przepisie, oznacza, że można domagać się od obciążonego z treści polecenia, jednak nie można skorzystać z przymusu państwowego celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się (postanowienie SN z dnia 19 kwietnia 2002 r., sygn. akt III CZP 19/02, LEX nr 74583). Jest to więc dosyć  iluzoryczna ochrona.

Spłata drugiego spadkobiercy w formie ratalnej

Tak więc Pani ojciec i siostra mogą one zawrzeć w umowie postanowienie o spłacie Pani jako przyszłej spadkobierczyni – również w formie zaproponowanej przez Pani siostrę, która to forma obiektywnie jest dla Pani krzywdząca. W takiej sytuacji – Pani jako beneficjentka „spłaty” w moim odczuciu powinna odmówić przyjęcia spłaty w formie ratalnej – jako nieczyniącej zadość jej potrzebom. Oświadczenie tej treści powinno zostać złożone przez Panią jej siostrze na piśmie do celów dowodowych (najlepiej za potwierdzeniem odbioru przez adresatkę) – jednocześnie nie powinna Pani odbierać żadnej z rat w wysokości 250 złotych miesięcznie.

Pamiętać należy bowiem, że Pani należy do kręgu ustawowych spadkobierców po swoim ojcu, co z kolei uprawnia Panią w razie śmierci do dochodzenia od siostry zachowku. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego:

„Srt. 991. § 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Art. 992. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Art. 993. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Art. 994. § 1. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku”.

Tak więc w przypadku, gdyby ziścił się niekorzystny dla Pani scenariusz z ratą po 250 zł miesięcznie przez 10 lat – nie jest Pani całkowicie bezbronna. Na co wskazują powyższe przepisy.

Nadto zwracam Pani uwagę, że może Pani domagać się (a nawet powinna Pani z uwagi na przepisy podatkowe – gdyż od tych owe 30 000 zł będzie darowizną – także w ratach, która wymaga ujawnienia wobec fiskusa) zawarcia pisemnej umowy z siostrą regulującej kwestię spłat. Wówczas mogłaby Pani podjąć stosowne negocjacje zarówno co do kwoty, jak i warunków spłat.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2002 r., sygn. akt III CZP 19/02

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.