Odszkodowanie od wodociągów za służebność przesyłu, jak skutecznie dochodzić swoich praw?

• Data: 2024-09-19 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion

Na mojej działce (kupiona w 2020 r.) znajdują się dwie rury wodociągowe. Z tego, co mówili sąsiedzi, wynika, że wybudowano je w 1985 r. Nie podpisywałem żadnych dokumentów dotyczących tych rur. Działka graniczy z drogą. Po drugiej stronie powstają bloki dewelopera. Wodociągi bez mojej zgody zrobiły studzienkę oraz podłączyły bloki, tzn. wjechali ciężkim sprzętem na moją działkę, wykopali dziurę i wsadzili rury. Jakie mam prawa w tej sytuacji? Co mogę zrobić?

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Odszkodowanie od wodociągów za służebność przesyłu, jak skutecznie dochodzić swoich praw?

Przeniesienie własności urządzeń

Jak rozumiem, rury należą do przedsiębiorstwa wodociągowego. Od budowy minęło już 30 lat, więc obawiam się, że jakiekolwiek roszczenia są bardzo ograniczone. W myśl znowelizowanej w dniu 3 sierpnia 2008 r. treści art. 49 § 1 K.c. „Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa”. Zgodnie z § 2 „Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca”.

„Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2011 r. (sygn. akt II CSk 80/11) przepis art. 49 § 1 K.c. przesądza tylko o tym, że urządzenia w nim wymienione nie należą do części składowych gruntu z chwilą, gdy weszły w skład przedsiębiorstwa przesyłowego. Nie reguluje on natomiast sposobu uzyskania tytułu prawnego do tego urządzenia przez prowadzącego przedsiębiorstwo przesyłowe. Wejście w skład przedsiębiorstwa przesyłowego oznacza tylko, że stało się ono elementem składowym tego przedsiębiorstwa, co nie jest równoznaczne z przeniesieniem własności. Podobnie zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2010 r. (sygn. akt V CSK 206/09) urządzenia wymienione w art. 49 § 1 K.c. z chwilą ich fizycznego połączenia z siecią należącą do przedsiębiorstwa przestają być częścią składową nieruchomości i stają się samoistnymi rzeczami ruchomymi, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu. Może zatem dojść do przeniesienia własności tych urządzeń w drodze umowy na rzecz przedsiębiorcy lub osoby trzeciej; można też oddać je w leasing lub najem.

W dalszej części Sąd Najwyższy wskazał, iż „znowelizowany art. 49 K.c. dotyczy również sytuacji, w których urządzenia zostały wybudowane i podłączone do sieci przed dniem 3 sierpnia 2008 r. (data wejścia w życie nowelizacji). Samo bowiem podłączenie do sieci jedynie wyłącza te urządzenia spod działania zasady superficies solo cedit, a nie rodzi skutku w postaci przeniesienia ich własności lub ustanowienia innego prawa na rzecz przedsiębiorcy sieciowego. R. art. 49 K.c. nie narusza przy tym reguły wyrażonej w art. 3 K.c., gdyż wynika z celu regulacji, jakim było uporządkowanie stanu prawnego związanego z podłączaniem wymienionych w tym przepisie urządzeń do sieci przedsiębiorstwa.

Treść powyższych przepisów przesądza więc w sposób jednoznaczny, iż z chwilą podłączenia przedmiotowej części wodociągu do sieci stał się on rzeczą mogącą podlegać obrotowi. Treść tegoż przepisu w żaden sposób nie przesądza jednak ani o prawie obligacyjnym, ani rzeczowym tego fragmentu wodociągu. Rzeczą więc strony wywodzącej roszczenia jest wykazanie stanu prawnego w zakresie własności bądź innych praw rzeczowych czy obligacyjnych przedmiotowego fragmentu wodociągu” (wyr. SO w Gdańsku z dnia 9 listopada 2017 r., sygn. akt XVI Ca 691/17).

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Czego można domagać się od wodociągów?

Od wodociągów – co do zasady można się domagać:

  • wynagrodzenia za korzystanie bezumowne z nieruchomości – o ile faktycznie nie dokonano wywłaszczenia ani nie została wydana decyzja w zakresie lokalizacji,
  • usunięcia nitki wodociągu (mało prawdopodobne).

Zasiedzenie służebności

Przedsiębiorstwo wodociągowe może jednak dysponować okresem zasiedzenia służebności, co ogranicza możliwości. Wprowadzona do Kodeksu cywilnego z mocą od dnia 3 sierpnia 2008 r. regulacja służebności przesyłu (art. 3051–3054 K.c.) przesądziła jednoznacznie o dopuszczalności zasiedzenia przez przedsiębiorcę, w którego skład przedsiębiorstwa wchodzą urządzenia przesyłowe w rozumieniu art. 49 § 1 K.c., służebności polegającej na możliwości korzystania w oznaczonym zakresie z określonej nieruchomości w sposób niezbędny do korzystania z tych urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem – nazwanej służebnością przesyłu. Według art. 3054 K.c. „do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych”. Powyższe odesłanie pozwala na odpowiednie zastosowanie między innymi art. 292 K.c. stanowiącego, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie zgodnie z odpowiednio stosowanymi przepisami o zasiedzeniu nieruchomości, jeżeli polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.

Orzecznictwo jednak już wcześniej dopuszczało – w ramach zasługującej, jak podkreślono w wypowiedziach niektórych przedstawicieli doktryny, na pełną aprobatę, nowoczesnej, odpowiadającej potrzebom obrotu, wykładni – zasiedzenie przez przedsiębiorstwo przesyłowe służebności o takiej treści na podstawie art. 292 K.c. stosowanego w drodze analogii (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 11 marca 2005 r., sygn. akt II CK 489/04, z dnia 8 września 2006 r., sygn. akt II CSK 112/06, z dnia 4 października 2006 r., sygn. akt II CSK 119/06 i z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt III CZP 89/08).

Zgodnie z art. 292 K.c. „Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio”. Przepis art. 292 K.c. stanowi, że do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się jedynie odpowiednio, tym samym posiadanie to ma inny zakres niż posiadanie prowadzące do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. W przypadku oceny posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność.

Przesłankami zasiedzenia służebności na podstawie art. 292 w związku z art. 172 K.c. są: posiadanie samoistne trwałego i widocznego urządzenia, służącego do wykonywania służebności, nieprzerwane posiadanie trwające przez czas potrzebny do zasiedzenia, który to czas jest zależny od dobrej lub złej wiary posiadacza i wynosi 10 lub 20 lat, albo 20 lub 30 lat zależnie od stanu prawnego w chwili zasiedzenia.

Jeżeli chodzi o istnienie trwałego urządzenia, to nie ulega wątpliwości, że przez działkę uczestników przebiega sieć wodociągowa, o której mowa we wniosku. Podzielić należy pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu 16 stycznia 2013 r. (sygn. akt II CSK 289/12), w którym stwierdzono, iż gazociągi, wodociągi i kanalizacje, to w przeważającej części urządzenia podziemne i już z tego względu nieracjonalna jest interpretacja art. 292 K.c., której wynikiem byłoby wymaganie, aby urządzenia te w toku biegu terminu zasiedzenia były widoczne dla właściciela każdej nieruchomości, przez którą to urządzenie przebiega.

Reasumując – proszę wystąpić do wodociągów o wykazanie się tytułem prawnym do zajmowania nieruchomości, a dalej będziemy wiedzieli, co robić.

Przykłady

Problem z wodociągami na nowej działce

Pan Marek kupił działkę w 2020 roku. Podczas budowy domu zauważył, że na jego terenie znajdują się dwie rury wodociągowe. Sąsiedzi poinformowali go, że zostały one wybudowane w 1985 roku, ale nie podpisywał żadnych dokumentów dotyczących tych rur. Gdy deweloper zaczął budowę bloków po drugiej stronie drogi, wodociągi bez jego zgody zainstalowały nową studzienkę i podłączyły bloki, wjeżdżając ciężkim sprzętem na jego działkę. Pan Marek ma prawo domagać się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości oraz żądać od przedsiębiorstwa wodociągowego wykazania tytułu prawnego do zajmowania jego gruntu.

 

Walka o swoje prawa

Pani Anna odkryła, że przez jej działkę przebiegają rury wodociągowe, które nie były uwzględnione w dokumentach przy zakupie nieruchomości. Gdy wodociągi rozpoczęły prace nad rozbudową sieci, bez jej zgody wykonały wykopy i zainstalowały nowe rury na jej terenie. Pani Anna zwróciła się do prawnika, który poinformował ją o możliwości dochodzenia roszczeń za bezumowne korzystanie z jej ziemi. Dodatkowo może ona domagać się usunięcia infrastruktury wodociągowej, chociaż szanse na to są ograniczone ze względu na możliwe zasiedzenie służebności przez przedsiębiorstwo wodociągowe.

 

Spór o odszkodowanie

Pan Jan odkrył, że przedsiębiorstwo wodociągowe zainstalowało nową sieć wodociągową na jego działce bez jego zgody. Działka, zakupiona w 2019 roku, graniczy z drogą, a po jej drugiej stronie deweloper buduje nowe osiedle. Wodociągi, korzystając z ciężkiego sprzętu, wykonały wykopy i położyły rury. Pan Jan, nie wiedząc o swoich prawach, skonsultował się z prawnikiem, który poinformował go, że ma prawo do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości oraz do żądania od wodociągów przedstawienia tytułu prawnego do korzystania z jego ziemi. Dzięki temu Pan Jan mógł skutecznie dochodzić swoich praw i uzyskać odpowiednie odszkodowanie.

Podsumowanie

Właściciele działek, na których przedsiębiorstwa wodociągowe prowadzą prace bez zgody, mają prawo domagać się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz wymagania przedstawienia tytułu prawnego do zajmowania gruntu. Warto również zwrócić uwagę na możliwość zasiedzenia służebności przez przedsiębiorstwa, co może ograniczać możliwości właściciela w zakresie usunięcia infrastruktury wodociągowej. Skonsultowanie się z prawnikiem może pomóc w skutecznym dochodzeniu swoich praw.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach dotyczących infrastruktury wodociągowej na swojej działce? Skorzystaj z naszych usług online - oferujemy profesjonalne porady prawne oraz pomoc w sporządzaniu niezbędnych pism. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2011 r. sygn. akt II CSk 80/11
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2010 r. sygn. akt V CSK 206/09
4. Wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 9 listopada 2017 r., sygn. akt XVI Ca 691/17
5. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2005 r., sygn. akt II CK 489/04
6. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt III CZP 89/08

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

Izabela Nowacka-Marzeion

O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion

Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.



Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

spadek.info

odpowiedziprawne.pl

prawo-budowlane.info

spolkowy.pl

prawo-cywilne.info

poradapodatkowa.pl

Szukamy prawnika »