• Autor: Eliza Rumowska
Chciałabym zawrzeć umowę o dożywocie z moją matką. Dowiedziałam się jednak, że matka wzięła mojemu bratu pożyczkę, której nie spłacał, i w tej chwili matka ma egzekucje komorniczą na swojej emeryturze. Czy w takim przypadku mogę zawrzeć umowę o dożywocie?
Wskazana okoliczność, tj. fakt bycia dłużnikiem, nie stanowi przeszkody prawnej do zawarcia umowy dożywocia. Niesie to jednak ze sobą pewne reperkusje na okoliczność, gdyby mama w wyniku tych długów popadła w niedostatek.
Proszę zapoznać się z regulacjami z Kodeksu cywilnego w zakresie dożywocia:
„DZIAŁ II
Dożywocie
Art. 908. [Umowa dożywocia]
§ 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
§ 2. Jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.
§ 3. Dożywocie można zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości.
Art. 909.
(uchylony).
Zobacz też: Umowa dożywocia a długi dożywotnika
Art. 910. [Chwila przeniesienia własności nieruchomości]
§ 1. Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Do takiego obciążenia stosuje się odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych.
§ 2. W razie zbycia nieruchomości obciążonej prawem dożywocia nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za świadczenia tym prawem objęte, chyba że stały się wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. Osobista odpowiedzialność współwłaścicieli jest solidarna.
Art. 911. [Śmierć jednego z dożywotników]
Prawo dożywocia ustanowione na rzecz kilku osób ulega w razie śmierci jednej z tych osób odpowiedniemu zmniejszeniu.
Art. 912. [Niezbywalność]
Prawo dożywocia jest niezbywalne.
Art. 913. [Zmiana dożywocia na rentę; rozwiązanie umowy]
§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
Art. 914. [Skutki zbycia nieruchomości przez zobowiązanego]
Jeżeli zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie zbył otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa.
Art. 915. [Odpowiednie stosowanie]
Przepisy dwóch artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio do umów, przez które nabywca nieruchomości zobowiązał się, w celu zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania, do obciążenia nieruchomości użytkowaniem z ograniczeniem jego wykonywania do części nieruchomości.
Art. 916. [Żądanie uznania umowy za bezskuteczną]
§ 1. Osoba, względem której ciąży na dożywotniku ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy.
§ 2. Uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej umowy”.
Jak więc wynika z powyższego – jako obdarowana przez dożywotnika nie stanie się Pani ani dłużnikiem, ani też nie będzie prowadzona egzekucji z tej nieruchomości, bo to będzie Pani własność, co najwyżej będzie Pani zobowiązania do pomocy mamie w razie niedostatku. Tu jednak nie ma co mieć dylematów – bo i tak ma Pani tego rodzaju zobowiązanie alimentacyjne w razie niedostatku mamy, które wynika z Pań pokrewieństwa, a nie z faktu zawarcia umowy. Proszę więc realizować zamierzone działania – wyjdą one na pewno na korzyść zarówno Pani, jak i mamie.
Sprawa pani Anny i jej mamy z długami
Pani Anna zdecydowała się zawrzeć umowę dożywocia z matką, która miała komornika na emeryturze z powodu niespłaconej pożyczki zaciągniętej przez syna. Obawiała się, że dług wpłynie na nieruchomość. Notariusz wyjaśnił, że komornik nie może zająć domu po przekazaniu go córce na podstawie umowy dożywocia, ale Anna i tak będzie zobowiązana wspierać matkę w razie jej niedostatku — co i tak wynikało z ich pokrewieństwa.
Pan Marek przejął opiekę nad ojcem
Ojciec pana Marka, mimo że był zadłużony i jego emerytura podlegała zajęciu, przekazał synowi dom w zamian za dożywotnie utrzymanie. Komornik nie mógł zająć nieruchomości, bo ta była już własnością Marka. Gdy ojciec zachorował, Marek zapewnił mu leczenie i pomoc, zgodnie z warunkami umowy. Dzięki tej decyzji ojciec miał zapewnioną godną opiekę, a Marek formalnie uporządkował sytuację mieszkaniową.
Siostry i spóźnione działania
Pani Katarzyna chciała uregulować sprawy z matką, zanim jej sytuacja finansowa się pogorszy. Zwlekała jednak z podpisaniem umowy dożywocia. Gdy w końcu udały się do notariusza, jedna z wierzycielek matki wniosła powództwo o uznanie umowy za bezskuteczną, twierdząc, że matka przez to stała się niewypłacalna. Sąd przyznał rację wierzycielce, ponieważ od momentu podpisania umowy nie minęło jeszcze pięć lat. Katarzyna nauczyła się, że w takich sprawach czas ma ogromne znaczenie.
Umowa dożywocia może być skutecznym sposobem na zapewnienie opieki bliskiej osobie, nawet jeśli znajduje się ona w trudnej sytuacji finansowej, np. objęta jest egzekucją komorniczą. Choć długi dożywotnika nie przechodzą na nabywcę nieruchomości, to w razie popadnięcia przez dożywotnika w niedostatek i tak spoczywa na bliskich ustawowy obowiązek alimentacyjny. Warto pamiętać, że wierzyciele mogą próbować podważyć skuteczność umowy, jeśli doprowadza ona do niewypłacalności dożywotnika, dlatego istotne jest odpowiednio wczesne działanie i sporządzenie umowy w sposób przemyślany i zgodny z prawem.
Potrzebujesz indywidualnej porady prawnej w podobnej sprawie? Skorzystaj z naszej pomocy online – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Doświadczeni prawnicy odpowiedzą na Twoje pytania, przeanalizują Twoją sytuację i wskażą najlepsze rozwiązania, dostosowane do Twoich potrzeb. Niezależnie od tego, czy chodzi o umowę dożywocia, egzekucję komorniczą czy inne kwestie spadkowe – jesteśmy tu, by Ci pomóc.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Eliza Rumowska
Absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego prawniczka. Specjalizuje się w prawie cywilnym, zwłaszcza w prawie konsumenckim (reklamacje, gwarancje itp.). Z serwisem ePorady24 związana od początku jego istnienia, udzielała porad w najbardziej złożonych sprawach. W swej wieloletniej karierze pracowała jako powiatowy rzecznik konsumentów, sekretarz gminy, inspektor ds. kredytów oraz radca w TP SA. Od 2008 r. prowadzi własne biuro prawne, jako prokurent obsługuje trzy spółki prawa handlowego, współpracuje z samorządem terytorialnym przy realizacji programów dotowanych z UE.
Zapytaj prawnika