Indywidualne Porady Prawne
Izabela Nowacka-Marzeion • Opublikowane: 20-09-2019
Otrzymaliśmy od cioci mieszkanie w ramach umowy dożywocia. Ciocia przebywa w domu opieki i jej stan wskazuje, że już raczej nigdy z niego nie wyjdzie o własnych siłach. Nam ciąży utrzymywanie mieszkania i myślimy nad jego sprzedażą, ale w III dziale księgi wieczystej jest wpisane prawo osobiste na rzecz cioci, co będzie zapewne przeszkodą w znalezieniu kupca. Czytałem, że istnieje możliwość złożenia wniosku o usunięcie tego wpisu na podstawie oświadczenia osoby uprawnionej o zrzeczeniu się prawa osobistego. Nie chodzi mi tutaj o wygaśnięcie umowy dożywocia, a jedynie o zniesienie prawa osobistego do lokalu. Pozostałe zapisy o zapewnieniu schronienia, wyżywienia i opieki dalej pozostałby w mocy. Obecnie utrzymujemy pobyt cioci w domu opieki oraz puste mieszkanie. Na różnych stronach jest informacja, że do wniosku do sądu powinno załączyć się takie oświadczenie z potwierdzonym notarialnie podpisem osoby uprawnionej. Czy w naszym przypadku, gdzie mamy sporządzone dwa lata temu notarialnie upoważnienie m.in. do reprezentowania cioci przed sądami, wystarczy moje oświadczenie lub po prostu wniosek o wykreślenie tego zapisu z opisem sytuacji? Dodam, że umowę dożywocia spisywałem u notariusza niejako sam ze sobą, na podstawie tego upoważnienia.
Zgodnie z art. 913 § 1 Kodeksu cywilnego „jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień”.
Można wnosić do sądu o zamianę dożywocia na rentę. „Z uregulowania zawartego w § 1 art. 913 wynika, że sąd »zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia«. Oznacza to, że decyzja co do tego, czy mają być zamienione na rentę wszystkie uprawnienia wynikające z prawa dożywocia, czy też tylko niektóre z nich nie należy – w razie sporu - do osoby żądającej zamiany, lecz do sądu, który przy rozstrzyganiu w tej sprawie zobowiązany jest uwzględniać interesy obu stron, w tym rodzaj świadczeń oraz tło i charakter nieporozumień. Wysokość renty powinna odpowiadać wartości uprawnień, w zamian których jest ona zasądzana” (S. Dmowski Stanisław i in., Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, tom II, Warszawa 2007).
Albo załatwić to u notariusza. Celem umowy o dożywocie jest zapewnienie zbywcy albo osobie mu bliskiej – w zamian za przeniesienie własności nieruchomości – dożywotniego utrzymania. Takie ukształtowanie świadczeń stron, zwłaszcza zakres świadczenia zobowiązanego, wyraźnie wskazuje, że podstawową funkcją umowy dożywocia jest jej funkcja alimentacyjna [por. np. Z. Radwański (w:) Prawo zobowiązań – część szczegółowa. System Prawa Prywatnego, t. 8]. Za niebudzące wątpliwości przyjąć należy, iż zakres potrzeb uprawnionego może ulegać zmianom w zależności od sytuacji życiowych, zdarzeń losowych, podejmowanych czynności faktycznych i prawnych. W kontekście powyższego niczym nieusprawiedliwionym pozostawałoby wykluczenie – w ramach swobody kontraktowej – możliwości poddawania stosunków mających za cel zaspokojenie potrzeb uprawnionego, odpowiednim do zachodzących zmian, modyfikacjom.
Brak, z uwagi na powołaną wyżej funkcję, także dostatecznego uzasadnienia do odmówienia dożywotnikowi, uprawnienia do jednostronnej rezygnacji z korzystania ze świadczeń przewidzianych w umowie, wówczas gdyby świadczenie to straciło dla niego znaczenie [co dopuszczalności zrzeczenia się świadczeń z umowy o dożywocie przez uprawnionego por. T. Bielska-Sobkowicz (w:) Kodeks cywilny, Komentarz, Księga Trzecia, Zobowiązania, LexisNexis, 2013, a także uchwałę SN z dnia 21 maja 1984 r., dygn. akt III UZP 22/84]. Przy czym tego rodzaju rezygnacji nie należy utożsamiać z rozwiązaniem umowy o dożywocie, której dopuszczalności sprzeciwia się szczególna regulacja art. 913 § 2, lecz działaniem w ramach przysługującej wierzycielowi swobody dysponowania przysługującym mu uprawnieniem. W konsekwencji tego rodzaju rezygnacja nie niweczy skuteczności przeniesienia nieruchomości i nie rodzi roszczenia o jego powrotne przeniesienie.
Powyższy kierunek wykładni wspiera odesłanie przez ustawodawcę do odpowiedniego stosowania do obciążenia nieruchomości przepisów o ograniczonych prawach rzeczowych. Wskazać bowiem trzeba, iż instytucja obciążenia nieruchomości prawem dożywocia nie kreuje zakresu powinności, lecz je odzwierciedla; jest tylko swoistym zabezpieczeniem realizacji uprawnień dożywotnika ustalonych, co do zakresu, w umowie o dożywocie. Skoro jednak celem przepisu art. 910 § 1 zd. 1 jest zabezpieczenie interesów dożywotnika przez obciążenie nieruchomości prawem, to w sposób oczywisty zakres obciążenia powinien być skorelowany z zakresem uprawnień wynikających z umowy. Wydaje się bowiem, iż odpowiedzialność rzeczowa w wypadku umów o dożywocie nie może być szersza, niż osobista za zobowiązania objęte treścią tego prawa. Jeżeli więc modyfikacji ulega np. zakres uprawnienia dożywotnika, to i obciążenie nieruchomości ulega stosownej modyfikacji. Jeżeli zaś dożywotnik jednostronnie zrzeka się świadczeń przewidzianych w umowie o dożywocie obciążenie nieruchomości traci rację bytu (nie sposób bowiem przyjmować, aby mogło istnieć „beztreściowe” obciążenie nieruchomości). Odesłanie więc do stosowania przepisów o ograniczonych prawach rzeczowych, w tym przepisu art. 246 § 1, pozwala na zachowanie spójności między zakresem uprawnienia, a zakresem obciążenia nieruchomości, wobec czego możliwe pozostaje stosowanie wskazanej regulacji wprost.
W świetle powyższego uznać należy, iż złożenie (zobowiązanej z umowy o dożywocie) przez (dożywotnika) oświadczenia o zrzeczeniu się świadczeń z umowy o dożywocie i wyrażenie zgody na wykreślenie obciążającego nieruchomości prawa dożywocia, jest skuteczne i nie narusza przepisów i może być podstawą do wykreślenia z KW obciążenia.
Możliwość zrzeczenia się praw dożywocia nie budzi wątpliwości wobec odesłania zawartego w art. 910 § 1 do odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących praw rzeczowych ograniczonych, w tym do przepisu art. 246 § 1, wedle którego jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa.
Obawiam się, że nie zostanie uznane oświadczenie zrzeczenia się dożywocia w imieniu uprawnionej cioci, przez osobę zobowiązaną do dożywocia. Nie chodzi o reprezentowanie przed sądem, ale samo oświadczenie o rezygnacji z dożywocia.
Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>
Indywidualne Porady Prawne
Podobne materiały
Mam problem z ojcem, który jest alkoholikiem i niszczy mi dom. Znęca się psychicznie nad mamą i wszczyna awantury. Przysługuje służebność...
Szwagier jest właścicielem domu i potrzebuje gotówki, więc zwrócił się do mnie z propozycją jego zakupu za okazyjną cenę, ale za możliwość...
Jestem służebnikiem (mam prawo służebności), cyt. z KW: „Nieodpłatna dożywotnia służebność osobista polegająca na prawie zamieszkiwania...
W 2007 r. w drodze spadku po ojcu mąż nabył dom jednorodzinny, w tym samym postanowieniu sądu mama męża zrzekała się swojej części na jego rzecz...
Mama przepisała bratu mieszkanie w formie umowy darowizny, brat mieszkanie „wykupił” od spółdzielni, przekształcając we własnościowe prawo...
Dwa miesiące temu rodzice umową dożywocia przepisali mi dom. Oni go nabyli aktem darowizny przed 30 lat od rodziców ojca. Dziadek zmarł 25 lat temu,...
Jestem wdową. Mam domek, który chciałabym podarować swoim dwojgu wnukom. Nieruchomość należała do moich rodziców, teraz ja jestem jej jedyną...
Wartościowe treści
Ostatnio dodane