Czy w umowie dożywocia trzeba przekazać cały majątek?

Pan Radosław ma 75 lat. Zapytał nas, czy w umowie o dożywocie trzeba przekazać cały majątek. Podkreślił, że posiada domek oraz wydzielone 3 działki. Jego kuzyn (3 grupa spadkowa) jest jedyną osobą, do której ma zaufanie i planuje podpisać z nim taką umowę. Jednocześnie chciałby zagwarantować sobie dodatkowe środki z ewentualnej sprzedaży wydzielonych działek po zawarciu umowy dożywocia. W związku z tym pan Radosław zapytał nas, czy jest to możliwe i jakie przepisy to regulują.

Umowa dożywocia a zasada swobody umów

Według art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – „jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym”. Stosownie do art. 908 § 2 K.c. – „jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia”.

Z przepisów Kodeksu cywilnego wynika, że strony umowy dożywocia mogą swobodnie kształtować treść obowiązków nakładanych na nabywcę nieruchomości w związku z umową dożywocia. W takiej umowie strony same określają, co należy rozumieć przez pojęcie dożywotniego utrzymania. Dopiero w braku postanowień umownych ważne są obowiązki określone w art. 908 K.c.

Dowolna nieruchomość w zamian za dożywotnią opiekę

Wartości nieruchomości przeniesionej przez spadkodawcę na nabywcę w zamian za dożywotnie utrzymanie, tj. wykonywanie umowy dożywocia, nie dolicza się do substratu zachowku. Dożywocie jest umową wzajemną i odpłatną, i – również przy liberalnym pojmowaniu darowizny w rozumieniu przepisów o zachowku – nie może ona mieć znaczenia z tego punktu widzenia. Tak też stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 lipca 2006 r. (sygn. akt VI ACa 99/2006).

Jak wynika z przepisu art. 908 K.c., przedmiotem świadczenia dożywotnika może być własność nieruchomości. Może być to nieruchomość dowolna, zarówno gruntowa, budynkowa, jak i lokalowa, a także jej część (udział we współwłasności – por. wyrok SN z dnia 30 marca 1998 r., sygn. akt III CKN 219/98).

Tak więc swobodnie pan Radosław może rozporządzać wszystkimi nieruchomościami, jedną czy kilkoma z nich.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 lipca 2006 r., sygn. akt VI ACa 99/2006
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1998 r., sygn. akt III CKN 219/98

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.