Zmiana nieodpłatnej służebności gruntowej na odpłatną

Zmiana treści lub sposobu wykonywania służebności

Z nadesłanego pytania wynika, że pani Monika jest właścicielką działki służebnej (obciążonej), na której ustanowiono przed 14 laty nieodpłatną służebność na rzecz każdoczesnego właściciela działki władnącej.

Kodeks cywilny przewiduje sytuację, w której możliwa jest zmiana służebności. Przepisy te stanowią:

„Art. 291. K.c. [Zmiana treści lub sposobu wykonywania]

Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej”.

W takim też zakresie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego pozwalają na zabezpieczenie powództwa. Jednak jest też droga polubowna. Warto zacząć od wezwania sąsiadów do uregulowania służebności za wynagrodzeniem, wskazując ważną potrzebę gospodarczą.

Kiedy występuje ważna potrzeba zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności gruntowej?

Orzecznictwo i piśmiennictwo definiuje ją następująco:

„Ważna potrzeba zmiany musi mieć charakter obiektywny. Nie wystarczy subiektywne przekonanie właściciela nieruchomości obciążonej o jej istnieniu, jak również osobisty charakter tej potrzeby, chodzi bowiem o potrzebę nieruchomości władnącej, a nie o osobistą potrzebę właściciela.

Przepis nie precyzuje pojęcia ważnej potrzeby gospodarczej, pozostawiając jej ocenę in concreto sądowi na tle okoliczności faktycznych sprawy. Ocena ta powinna być uwarunkowana starannym wyważeniem interesów obu nieruchomości; ustalenie, że ważna potrzeba gospodarcza rzeczywiście powstała, powinno prowadzić z reguły do uwzględnienia żądania i stosownej zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, jeżeli tylko żądana zmiana nie przyniosłaby niewspółmiernego uszczerbku nieruchomości władnącej.

W pojęciu ważnej potrzeby gospodarczej, w rozumieniu art. 291, nie mieści się potrzeba gospodarcza wywołana podziałem nieruchomości, gdyż sytuacja ta jest objęta przepisem szczególnym, którym jest art. 290 § 3.

Potrzeba gospodarcza, o jakiej mowa w art. 291, to taka, która powstała po ustanowieniu służebności gruntowej, a której doniosłość przemawia za celowością rozważenia dotychczasowego zakresu i sposobu wykonywania służebności w świetle zmienionych warunków jej ustanowienia. Przykładem może tu być wyrok SN z dnia 20 lutego 1985 r., III CRN 364/84, OSNCP 1985, nr 12, poz. 198, w którym Sąd Najwyższy uznał, że ocena ważności potrzeby gospodarczej, powstałej po ustanowieniu służebności gruntowej, obejmuje rozważenie, czy sposób wykonywania tej służebności nie koliduje z prowadzonym na nieruchomości obciążonej rodzajem produkcji rolnej. Jeżeli dochodzi do tej kolizji, to nowo powstała potrzeba gospodarcza jest ważna w rozumieniu art. 291 i uzasadnia zmianę sposobu wykonywania służebności, chociażby zmiana ta przyniosła uszczerbek nieruchomości władnącej. Artykuł 291 chroni właściciela nieruchomości władnącej przed zmianą sposobu wykonywania służebności dopiero wtedy, gdy zmiana ta przyniosłaby jego nieruchomości niewspółmierny uszczerbek. Zmiana sposobu wykonywania służebności może polegać na przeniesieniu drogi z działki dotychczas nią obciążonej na sąsiednią działkę wchodzącą w skład tej samej nieruchomości”.

Należy więc odnieść to do opisanej sytuacji, czy taka potrzeba gospodarcza po 14 latach zaistniała.

Zniesienie służebności gruntowej za wynagrodzeniem lub bez wynagrodzenia

Kodeks cywilny przewiduje także jeszcze inne możliwości modelowania służebności – oto te regulacje:

„Art. 294. [Zniesienie za wynagrodzeniem]

Właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.

Art. 295. [Zniesienie bez wynagrodzenia]

Jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia”.

Trzeba mieć także to na uwadze i te opcje. Można bowiem starać się zmienić nieodpłatną służebność na odpłatną lub po prostu ją znieść.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1985 r., sygn. akt III CRN 364/84

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.